Ήθη κι έθιμα της Χίου

Πολλά έθιμα αναβιώνουν στη Χίο είτε ως ανάμνηση σημαντικών γεγονότων όπως νίκη σε μια μάχη είτε ως βιώματα από την καθημερινή τους ζωή.

Πάσχα - Ο ρουκετοπόλεμος του Βροντάδου
Το έθιμο των ρουκετών που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής, γίνεται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.
Πρόκειται για μια ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες ενορίες της πόλης αυτής του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής. Αρχικά, οι κάτοικοι των δύο ενοριών των εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες- βεγγαλικά, που κατασκευάζουν οι ίδιοι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά.

Απόκριες - Η Μόστρα των Θυμιανών
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στο Μεσαίωνα, όταν πειρατές και κουρσάροι λεηλατούσαν τα παράλια των νησιών και άρπαζαν τις σοδειές των κατοίκων. Κάποτε στην περίοδο της Αποκριάς, την Παρασκευή της Τυρινής, καθώς όλο το χωριό γλεντούσε, οι φύλακες από τις βίγλες (κυκλικοί πύργοι- παρατηρητήρια της θάλασσας) ειδοποίησαν ότι έρχονταν πειρατές.

Οι Θυμιανούσοι, φουντωμένοι όπως ήταν από το γλέντι, κίνησαν προς την παραλία και τους έστησαν ενέδρα. Στη σκληρή μάχη που ακολούθησε, οι πειρατές κατατροπώθηκαν και οι χωριανοί, μεθυσμένοι από τη χαρά της νίκης, μετέφεραν τους αιχμαλώτους στην πλατεία του χωριού και τους «μόστραραν» (=τους επεδείκνυαν), συνεχίζοντας το γλέντι τους, μέχρι την Τυρινή Κυριακή.

Ο Αγάς
Γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στη συμπεριφορά των Τούρκων καδήδων, των δικαστών, που τιμωρούσαν τους Χιώτες με την πρώτη ευκαιρία. Ο Αγάς, συνοδευόμενος από το επιτελείο του, καταφέρνει να μπεί στο χωριό  από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη του χωριού κατευθύνεται προς την κεντρική πλατεία, όπου κάθεται έχοντας δίπλα του τη «Χανούμα», για να ξεκινήσουν οι δίκες.

Δε λείπει το χιούμορ, τα πειράγματα και οι επευφημίες από τους παρευρισκόμενους, που ξέρουν πως σε λίγο ίσως έρθει η σειρά τους να δικαστούν και να καταδικαστούν. Στο τέλος της ημέρας, ο Αγάς οδηγείται στην πυρά. Το έθιμο αναβιώνει την Καθαρά Δευτέρα.

Το έθιμο του "Διπλού" στη Βολισσό
Το έθιμο του Διπλού αναβιώνει κάθε χρόνο στο κεφαλοχώρι των βορειοχώρων, την πανέμορφη Βολισσό. Όπως συνηθιζόταν από τα πολύ παλιά χρόνια, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, όπου τα γλέντια απογειώνονταν, ανθρώπινες «διπλές» αλυσίδες, με πλεγμένα χέρια, ξεκινούσαν να τραγουδάνε από όλες τις συνοικίες του χωριού και κατέληγαν στην κεντρική πλατεία σχηματίζοντας μια πολύ μεγάλη αλυσίδα, όπου ο πρώτος του χορού τραγουδούσε ένα στίχο τον οποίο επαναλάμβαναν στη συνέχεια όλοι οι υπόλοιποι μαζί.

Πρωτοχρονιά - Τα Αγιοβασιλιάτικα καραβάκια
Κάθε χρόνο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αναβιώνει στην κεντρική πλατεία Βουνακίου της Χίου το έθιμο με τα Πρωτοχρονιάτικα Καραβάκια. Το έθιμο αυτό ξεκίνησε ως τιμή για τις νίκες του ελληνικού στόλου σε ναυμαχίες κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, από Χιώτες, Ψαριανούς και Έλληνες της Μικράς Ασίας.

Ομάδες ατόμων από διάφορες συνοικίες της πόλης αρκετούς μήνες πριν, προετοιμάζονται γι αυτή τη μέρα και κατασκευάζουν με τέχνη και μεράκι εμπορικά και πολεμικά πλοία 5,5 μέτρων σύμφωνα με τους κανονισμούς. Κάθε ομάδα παρουσιάζει το καραβάκι της, στο οποίο έχει δώσει ένα όνομα και στη συνέχεια τραγουδάει με τη συνοδεία της τραμπούκας (χιώτικο όργανο) ή κάποιες φορές και άλλων οργάνων, παινέματα, κάλαντα που δίνουν ευχές για το νέο έτος και σατιρίζουν πολλές φορές τα πολιτικά δρώμενα της περιοχής.

Στο τέλος η καλύτερη ομάδα με το καλύτερο καραβάκι και τα καλύτερα παινέματα βραβεύεται με χρηματικό έπαθλο και στη συνέχεια κάνει περιφορά το καραβάκι της στις γειτονιές της Χίου τραγουδώντας τα παινέματα.